Sluimer Taferelen

Dat het Museum Boijmans van Beuningen gek van surrealisme  is een museumfeit.

Het museum bezit een uitgebreide collectie van surrealistische kunst en bestaat uit 125 schilderijen, sculpturen en boeken. De basis werd al gelegd in de jaren zestig van de vorige eeuw. Het museum organiseerde in het verleden al surrealistische  tentoonstellingen.  Zo was er in 1967 een Magritte en in 1970 een tentoonstelling over Dali. Dali hielp ook mee met het inrichten van zijn eigen expositie.

Tot en met 28 mei 2017 toont Boijmans de expositie Gek van Surrealisme.

Het is een reizende expositie en Rotterdam is de laatste haven waar de tentoonstelling is aangemeerd. De expo was eerder te zien in Edingburgh en Hamburg.  Waarschijnlijk heb je de bovenstaande schilderij “Au seuil de la liberte” (Magritte – 1938) op verschillende reclamezuilen gezien?

De tentoonstelling Gek van Surrealisme is een surrealistische feestje met 200 werken en 150 archiefstukken van Salvador Dali, Max Ernst, Rene Magritte en Joan Miro.

De titel van de tentoonstelling slaat niet  op het museum zelf, maar op vier verzamelaars die allen gek waren op deze kunststroming.

Drie verzamelaars zijn van Britse afkomst Edward James (1907 – 1984), Roland Penrose (1900 – 1984) en Gabrielle Keiller (1908 – 1996). Zij kochten de kunstwerken van jonge, toen nog niet bekende, surrealisten.

De vierde collectie is van het Duitse echtpaar Ulla en Heiner Pietzsch.  Het paar verzameld sinds eind jaren zeventig surrealistische kunst. Van het echtpaar zijn er 42 kunstwerken te zien. Een aantal gaan terug naar huis en een aantal zullen aan de stad Berlijn worden geschonken.

Wat is surrealisme?

Kubisme en Futurisme zijn kunststromingen die makkelijk uit te leggen zijn. Precies 100 jaar geleden, in 1917, gebruikte de Franse dichter Guillome Appolinaire het woord surrealisme. Het woord om iets te beschrijven dat voorbij de realiteit ligt, alles wat anders of gek is.

Na het zien van een schilderij van Picasso in de tentoonstelling weet ik niet meer wat wel en niet surrealistisch is. Surrealisme was namelijk voor mij gelinkt aan alleen droombeelden.  Maar het blijkt veel meer te zijn.

Ik neem je mee naar de collectie van Edward James.

Op zeer jonge leeftijd erft James een groot geldbedrag waarmee hij vanaf de jaren 30 kunstwerken begon te kopen. Ook van de toen niet bekende en  vooral jonge Salvador Dali.  Voor mij was het een nieuwe gegeven dat Dali in ruil van een maandelijks toelage( juni 1937 tot en met juni 1938) zijn artistieke productie aan James gaf.  Ook was James degene die Dali aanmoedigde om de White Aphrodisiac Telephone (1936) en de Mae West Lips Sofa (1938) te maken.

Ook is James degene die in de tweede helft van de jaren 70 bij Museum Boijmans van Beuningen aanklopt en diverse kunstwerken uit zijn collectie te koop aanbiedt. Het museum koopt kunstwerken van Magritte en Dali.

Het schilderij La reproduction Interdite (1937) heb ik al een paar keer (zie boven) gezien en eigenlijk loop ik er altijd wel snel voorbij omdat ik het gevoel heb dat ik het werk al “ken”.

Maar blijkt niet waar. Pas vorig week kwam ik erachter dat de man die afgebeeld is Edward James is. De verzamelaar. Voor dit werk neemt Magritte een zelfgemaakte foto van James als uitgangspunt waarop hij van achteren te zien is.

Ik vind het altijd interessant om voorstudies van de uiteindelijke kunstwerken te zien.

Voor mij zijn ze letterlijk de hersenspinsels van een kunstenaar.  Zo heeft Dali een voorstudie van zijn sofa (met afmeting)  gedaan op een envelop . Kennelijk was een envelop wat hij  voorhanden had.

In de Edward James ruimte ontdekte ik een voorstudie van het  schilderij Impressions d’Afrique (1938) en een zelfportret van Dali gemaakt van grafiet op papier.

In de Ronald Penore zaal kwam ik een voorstudie van Wenende Vrouw (1937) tegen. Het is een ets op papier van Picasso.

Verzamelaar Penore zei altijd dat de verzameling hem is overkomen. Gedeeltelijk is dat wel waar. Voor 1500 Britse pond koopt hij in 1938 van verzamelaar Paul Eluard maar liefst 129 schilderijen, sculpturen en etnografische objecten. Zijn collectie moderne kunst kreeg hiermee de titel wereldtop.  Penrose wilde in eerste instantie zelf kunstenaar worden.  Ook hij erft een vermogen en zijn passie draaide 360 graden om. Hij besluit om bevriende kunstenaars te helpen.

In de Penrose- zaal hangen de vrouwen van Penrose  dromerig naast elkaar.

Op het schilderij links Portrait of Valentine (1932 – Max Ernst) staat de eerste echtgenote van  Penrose afgebeeld. Ze scheiden in 1937. Op het schilderij Night and Day zie je Lee Miller staan. Op de foto is ze door Penrose afgebeeld met benen al bakstenen, twee witte wolken als haar borsten, duiven als handen en de zon als gezicht.

Doet haar naam geen belletje rinkelen?  Lee Miller is de vrouw die in het bad van Hitler heeft gezeten op de dag dat hij zelfmoord pleegde.  De foto kun je op het internet vinden.

Foto: Lotte Stekelenburg

 Shaped Canvas

La Presentation is de enige gevormde doek (shaped canvas) die Magritte ooit gemaakt heeft. De afbeelding is uit het canvas gesneden en pas daarna is de torso vormige lijst voor het werk gemaakt. Het is niet zeker maar waarschijnlijk heeft Margritte zijn inspiratie voor het schilderij gehad toen hij Salvador Dali’s “Couple au tetes pleines de nuages” zag. Magritte noemt dit werk geen schilderij maar een object.  Het woord shaped canvas klinkt geheimzinnig en heeft iets duisters over zich heen. Of ben ik aan het dagdromen?

Vik Muniz zou erg blij worden van de manier waarop La Presentation gepresenteerd wordt. De achterkant, met stickers, is goed te bekijken.

Foto: nationalgalleries.org

De kunstwerken van Paul Delvaux behoren ook tot de categorie Surrealisme.

De kunstenaar gaf zelf altijd aan dat zijn werk niet tot een bepaalde stroming behoort en dat hij mysterieuze beelden creëert.

Op BRAFA dit jaar zijn er twee kunstwerken van hem verkocht.  De schilderijen Jardin d’Eden en Nu au Rideau Rouge zijn tussen de € 600-000 en € 8000.000 over de galerij-toonbank gegaan. Op de foto zie je het schilderij L’ appel de la nuit (1938).

Foto: https://toosvanholstein.wordpress.com

Dali, Ernst, Magritte en Miro zijn de mannen die bekend staan voor hun surrealistische werken. In tentoonstellingen zijn zij de publiektrekkers.

Ik vind het supertof dat het Boijmans een wand heeft met kunstwerken van vrouwelijke surrealistische kunstenaars. Wist je dat zij pas in de jaren 70 erkenning kregen voor hun werk?

Daarvoor kregen ze vaak een andere titel dan kunstenaar. Namelijk dat van muze, lustobject of zelfs van femme enfant, die mannen konden betoveren met hun charme.  Kunstenaars Leonor Fini en Dorothea Tanning verzetten zich tegen deze rol.

Ik eindig het stuk dan ook met twee schilderijen van deze dames.  Rechts het schilderij “Due Donne” (1939) van Fini. Daarop heeft zij zichzelf afgebeeld met brandende kaarsen in het haar. Mijn foto was wazig en heb ik een foto op het internet moeten struinen. Kennelijk heeft niemand er anders over geschreven behalve een andere blogger Toos.

Het bovenste schilderij is van Tanning en heeft de naam Voltage (1942). Het kunstwerk straalt alleen maar sexyiness uit.

Het schilderij La maison de verre (Het glazen huis) van Magritte is gebruikt als campagnebeeld voor de tentoonstelling.

Wat vond ik van de tentoonstelling?

Eén woord: fantastisch!  Je hoeft alleen maar te kijken en de beelden op je af laten komen. Die beelden geven je weer gespreksstof.  Tijdens en na afloop over een tentoonstelling (lees:kunst) praten is toch het beste wat  een fervente museumbezoeker kan overkomen. Ik heb geslaapwandeld, gedagdroomd en gedommeld tijdens mijn bezoek. Heerlak!

Ga jij naar Gek van Surrealisme?  Of ben jij al geweest?

De tentoonstelling  Gek van Surrealisme is te zien tot en met 28 mei aanstaande.

Voor meer informatie kijk dan op: Boijmans

Een fijne middag.

Liefs, Sandra