De wereld van Pyke Koch

Afgelopen zaterdag ben ik naar de tentoonstelling De wereld van Pyke Koch in het Centraal Museum in Utrecht geweest.

Het is de grootste tentoonstelling over de kunstenaar Koch in meer dan 20 jaar.

Neem het woord grootste niet letterlijk: de expositie is klein en intiem met ongeveer zestig schilderijen van Koch.

Pyke (Pieter Frans Christiaan/ 1901 – 91) Koch staat bekend als dé Nederlandse kunstenaar van het magisch realisme.

Het magisch realisme laat het dagelijks leven zien binnen in een droom of waanbeeld. Koch beschrijft zijn voorstellingen als ‘wel mogelijk, maar niet waarschijnlijk’’.

Verder staat hij bekend als bewonderaar van dictator Mussolini. Na de Tweede Wereldoorlog werd de kunstenaar veroordeeld voor zijn fascistische sympathieën en mocht eén jaar niet exposeren.

Koch was een kunstenaar die bijna tot geen interviews gaf.

Ook liet hij niets los over wat hem dreef als kunstenaar. Dat is best gek als je je bedenkt dat Koch in 1927 abrupt stopte met zijn rechtenstudie aan de vooravond van zijn doctoraal examen.

Van 1927 tot en met 1932 werkte de kunstenaar aan eén stuk door. Dit waren zijn meest productieve jaren, in totaal maakte hij in die periode maar liefst 16 schilderijen. De kunstenaar bleef actief als kunstenaar tot 1980.

Heb je de lantaarnpalen (zie boven) in de stad Utrecht wel eens gezien? Die zijn ontworpen door Koch.

Koch ontwierp de armatuur voor de lantaarnpalen in opdracht van de Gemeente Utrecht. De oorspronkelijke combinatie van gietijzer-glas van het armatuur is inmiddels vervangen door een slagvast materiaal: gegoten aluminium en polycarbonaat.

Foto: Centraal Museum

Ga je mee kunstkieken? Ik laat je een aantal schilderijen zien.

Ik begin met zijn laatste schilderij de Koorddanser III (1977 – 1984. Het werk wordt gezien als een zelfportret waarmee hij de balans opmaakte van zijn leven en werk.

In het persbericht staat het schilderij de Koorddanser III als volgt omschreven;

“In een kale afgetakelde kamer met twee deuren, waarachter trappen naar beneden en naar boven leiden, balanceert een man met doek over zijn hoofd op het koord”.

Ik moet eerlijk bekennen dat ik de hele voorstelling op het doek pas later heb bekeken. Mijn aandacht ging volledig naar de grammofoon welke linksonder is afgebeeld. In de tentoonstelling is namelijk ook het schilderij Vrouw met Grammofoon (1928). Volgens mij is het dezelfde grammofoon als op de Koorddanser.

De titel Nocturne verwijst naar de sfeer van de nacht.

De voorstelling stelt niets anders dan een urinoir voor. Ik vind het op een tempeltje lijken.

Bij Kermis te Utrecht valt meteen op dat het gehele doek gevuld is met teksten, objecten, personen en kermis attributen.

De carrousel paarden vind ik het mooist. Het is een druk schilderij en meteen ook een ideaal zoekplaatje!.

Het schilderij is gemaakt in 1928. Voor het eerst sinds jaren was er weer een Kermis in de stad Utrecht. Kermis was tot de Eerste Wereldoorlog verboden omdat er naast vermaak ook veel ongewenste verleidingen zouden zijn. De kermis vond plaats van 3 tot 9 oktober 1928 op het Vredenburg.

Stel je eens voor als je dit schilderij Portret H.M. de Geer (1940) mocht presenteren in een tentoonstelling? Hoe zou jij dat doen?

Koch dat deed dat op een heel speciale manier. In zijn eerste tentoonstelling toonde hij alleen dit werk in een zaal met alleen maar zwarte muren. De vrouw op het schilderij is Koch’s echtgenote en zo te zien aristocraat.

Het is niet goed te zien maar op linker handschoen staan de woorden: non sans cause wat betekent ‘niet zonder reden’.

Mustsees

De vier jaargetijden zijn prachtig en een absolute mustsee: Het voorjaar & De Winter (1951) en De Zomer (1948) en De herfst (1949)

Ook Daphne (1948) is een magisch mooi werk waarop te zien is hoe de nimf in een laurierboom verandert.

Koch heeft een aantal schilderijen geschilderd met sport als onderwerp.

Mijn favoriet is het schilderij Dorpszwembad II (1957). De persoon die in het water springt heeft zelfs nat jaar! Ik heb er ongeveer 6 minuten naar gekeken.

Het tentoonstellingsaffiche.

Daarop staat Zelfportret met zwarte band (1938) afgebeeld. Het is geen natuurgetrouwe weergave van Koch. Hij wilde met zijn voorstelling een bepaalde sfeer uitbeelden.

Het standpunt, van onderaf, laat een typisch leiders of heersersportret zien. Dit is de derde zelfportret. De twee versies die Koch eerder maakte waren zonder zwarte band. Hij vernietigde de werken omdat hij ontevreden was over het resultaat.

Het schilderij is in 1938 geschonken aan het centraal museum tere ere van hun honderdjarig bestaan.

Wat vond ik de tentoonstelling De wereld van Pyke Koch?

Een hele mooie kijk-tentoonstelling!

Naast zijn eigen werken zijn er ook werken te zien van zijn tijdgenoten Charley Toorop en Carel Willink. De invloed van Toorop en Willink is merkbaar. Ik zeg merkbaar want zoals Koch die rauwheid en hardheid in gezichten heeft geschilderd kan niemand anders dan Koch!

De wereld van Pyke Koch is tot en met 18 maart a.s. te zien. Voor meer informatie: Centraal Museum

Meer lezen?: Een aantal hoogtepunten uit de vaste collectie van het Centraal Museum.

Fijne avond,

Liefs,

Sandra

NB: Zowel de tekst als de foto’s zijn eigendom van Kunstkieken.nl en met toestemming van het Centaal Museum Utrecht gepubliceerd. De afbeeldingen van deze blog mogen niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze.