North & South – Middeleeuwse Kunst daalt neer in Museum Catharijneconvent.

Aanstaande vrijdag opent Museum Catharijneconvent ism met het Universitetsmuseum Bergen (N) en Museo Espicopal Vic (E) haar ‘poorten’ voor de tentoonstelling North & South.

Zoals ik al schreef in mijn blog over het campagnebeeld van de tentoonstelling North & South, staat in de expositie Middeleeuwse religieuze  kunst uit Noorwegen en Catalonië uit de periode 1100 – 1350 centraal.  

Misschien vraag je jezelf nu af wat religieuze kunst nu eigenlijk is?  En of het wel onder de noemer kunst kan worden geplaatst?  

Kunst maken was nog geen begrip in de Middeleeuwen maar had eerder een religieuze functie. Fresco’s, heilige beelden en altaarstukken waren een middel om het geloof uiting te geven. In de kerk werden de objecten dagelijks gebruikt tijdens een gebed.  De makers ervan waren anonieme kunstenaars die hun werk maakten in naam van god. Om die reden werden de werken niet ondertekend. Dat werd pas meer regelmatig gedaan vanaf de 15e eeuw.

Het is uiterst bijzonder dat er (nog) Middeleeuwse kerkelijke kunst te zien is.  

Daar zijn twee redenen voor. Omstreeks 1566 werd een deel in verschillende steden verwoest door protestanten. Veel heilig beelden voor die periode (lees 1100 – tot en met 1350) zijn verwoest.  Ik schreef hierboven dat de objecten dagelijks werden gebruikt om die reden werden ze vervangen of vaak hergebruikt door bijvoorbeeld overschildering.

Van 16 september tot en met 20 september jl. mocht ik mee op persreis met Museum Catharijne Convent. Tijdens de reis heb ik enkele objecten die binnenkort ‘neerdalen’ of al neergedaald zijn  in Utrecht alvast bekijken.  Zullen we maar meteen kunst gaan kieken?

Heb jij het tentoonstellingsaffiche van de tentoonstelling North & South al ergens gezien?

Voor het campagnebeeld is een detail van het Olav-altaarfrontaal uit het Nidaros Kathedraal (ca.1300) uit Trondheim gebruikt.  Ik stond erbij en keek er naar! Wat zien we?  Dat kun je lezen op mijn blog over de vier scenes die zijn afgebeeld uit het leven van de koning van Noorwegen Olav Haraldson (geb.995) op het frontaal.

Om eerlijk te zijn heb ik nooit met aandacht gekeken naar een eurobiljet. Jij wel?

Conservator Justin Kroesen van  Universitetsmuseum Bergen haalde tijdens de treinreis van Oslo naar Trondheim twee eurobiljetten uit zijn portemonnee. Hij liet ons naar een 10 en 20 eurobiljet kijken.

Op het 10 eurobiljet staat een Romaanse tongewelf en op de 20 euro een Gotische portaal met roosvenster afgebeeld. Met andere woorden: Kerkelijke Kunst.  

Thuis aangekomen heb ik op internet gekeken naar alle eurobiljetten gekeken. Naar de ramen, bogen, poorten en bruggen die erop zijn afgebeeld.  Ze zijn ware kunstwerkjes en vol met historie! Ze zijn ontworpen door de Oostenrijkse kunstenaar Robert Kalina.

In het restauratieatelier van het Museum of Cultural History in Oslo moest ik bij het zien van de ‘stukken’ van deze miniatuurkerk meteen denken aan de scheepsmodellen die ik ken van het Scheepvaartmuseum.  

Ik ben vooral nieuwsgierig naar hoe het kerkmodel dat oorspronkelijk op een tabernakelschijn met hierin een beeld van Maria met kind was geplaatst eruit ziet als alle delen op elkaar gestapeld zijn.  De hoogte van de kerk is 1.28 centimeter en dateert uit de periode ca.1250 – 1300 en is afkomstig uit de Noorse staafkerk van Reinli.

Bij het woord restaureren dacht ik altijd dat objecten in hun oude staat werden teruggebracht. Bij aankondigingen van tentoonstellingen lees je vaak dat kunstwerken er speciaal worden gerestaureerd.

Aan conservator Micha Leeflang vroeg ik waarom dat wordt gedaan.  Zij vertelde mij dat objecten vaak worden gerestaureerd om ze gereed te maken voor het transport.  Elk object dat gaat reizen krijgt vooraf een conditiecheck waar bijvoorbeeld wordt gekeken of er verfdeeltjes loszitten. Blijkt dat zo te zijn dan worden die deeltjes vastgezet (geconsolideerd). Restaureren betekent in dit geval  gewoon bijwerken.

Meekijken achter de schermen van North & South? Dat kan! Op Instagram kun je conservator Micha Leeflang op de voet volgen.

De achterkant van de deur van een tabernakelschrijn (altaarkast) uit de kerk van Faaberg (Oppland, Noorwegen) wordt niet getoond in de tentoonstelling. Alleen de voorzijde met een schildering van Petrus zal te zien zijn (te herkennen aan de sleutels van de hemel).

In ca 1250 de achterkant er anders uit (net zoals de meeste objecten in de expositie) en  was ze voorzien van reliëfs en voorzien van polychromie (verflagen) met hier en daar een goud randje of halo. Conservator Justin Kroezen liet zien wat de reliëfs voorstellen: annunciatie, visitatie en de drie Koningen.

Marc Surreda Jubany conervator bij Museu Episcopal de Vic staat voor het frontaal de Sant Cebrià de Cabanyes.

Vanaf donderdag aanstaande kun je deze ook bewonderen in Museum Catharijneconvent. Ik stond er versteld van dat de kleuren van het frontaal nog zo levendig waren!

Dat beeldtaal universeel is  en erg belangrijk is blijkt wel als ik het werk van kunstenaar Hakon Gullvag tegenkom in een kerk in Trondheim.  

Bij het zien van zijn schilderijen kon ik mij goed voorstellen dat in de middeleeuwen (en nog steeds  door simpele beeldtaal de bekende verhalen en gebeurtenissen uit de Bijbel gemakkelijk te herkennen waren puur  door alleen het uiterlijk van een figuur of een attribuut dat ze vasthielden. In die tijd was het merendeel van het volk alfabeet en ik kan mij voorstellen dat men hun ogen uitkeek.

Kijk, kijk en zie!

Ik  kan niet anders dan dit stuk eindigen met twee (altaar)frontalen met Maria en Kind. Kijk er naar en geniet en vergelijk! Zie je de overeenkomsten? Wat zijn de verschillen?

Het frontaal uit Noorwegen is jammer genoeg niet te zien in de tentoonstelling omdat deze namelijk nog steeds ‘ in gebruikt’ is in de parochiekerk in Skaun.  

Langs deze weg wil ik Visit Norway en het Catalan Tourist Board ontzettend bedanken dat ik mee mocht op deze fantastische persreis.  

Aan alle mede-reizigers/journalisten dank voor jullie gezelligheid! Adios en Ses Snart!

Het mooie van de reis vond ik dat we de plaatsen hebben bezocht waar de objecten oorspronkelijk gehuisvest waren voordat ze een vaste plek kregen in een museum en de replica’s. Voor het eerst in mijn bloggerleven heb ik een indruk gekregen van hoe het voor conservatoren is om een tentoonstelling voor te bereiden en te maken.

Labrys Reizen organiseert naar aanleiding van de tentoonstelling in april 2020 een reis naar Catalonië.

Op donderdag 9 januari 2020 organiseert Labrys Reizen een speciale bijeenkomst in Museum Catharijneconvent. Reisleider drs. Raphaël Rijntjes geeft een inleidende lezing op de reis, conservator dr. Micha Leeflang vertelt meer over de totstandkoming van de tentoonstelling ‘North & South’ en kun je  aansluitend de tentoonstelling bekijken. Deelname is € 15,- per persoon; boekt u een reis bij Labrys Reizen in 2020 dan is deelname gratis.

Een overzichtstentoonstelling met Middeleeuwse Kunst is een heuse museumtip, omdat vele van de werken door kostbaarheid, formaten en kwetsbaarheid nooit hun standplaatsen verlaten.

Ook het feit dat de beeldenstorm van 1566 heel veel objecten heeft vernield speelt daarbij een rol.

De tentoonstelling Norht & South is te zien tot en met 26 januari 2020.

Voor meer informatie kijk op: Museum Catharijneconvent.nl

Ga jij naar North & South? Zo ja, laat vooral (hieronder) weten wat je van de tentoonstelling vond?

Heel veel liefs,

Sandra