Vandaag begin ik met een vraag: Noem twee kunstenaars die in Parijs hebben gewoond en gewerkt?
Ik ga er een beetje van uit dat jouw antwoord ‘Van Gogh en Mondriaan’ is. Die twee namen zouden (ook) bij mij als eerste opkomen.
Het Van Gogh Museum laat in de tentoonstelling Nederlanders in Parijs – 1789 – 1914 acht Nederlandse kunstenaars zien. Van Gogh en Mondriaan zijn de twee van de acht die zich lieten inspireren door de Franse hoofdstad en Franse kunstenaars.
In dit stuk leg in niet de relatie met de Franse kunstenaars en hun impact op Nederlandse kunstenaars, maar (waar mogelijk) met Vincent Van Gogh.
De andere zes kunstenaars waren Gerard van Spaendonck, Ary Scheffer, Johan Barthold Jongkind, Frederik Hendrik Kaemmerer, George Hendrik Breitner en Kees van Dongen.
De tentoonstelling is een samenwerking met Paris Musées/ Petit Palais, Musée des Beaux-Arts de Ville de Paris.
Een tijd geleden heb ik over de vaste collectie van Petit Palais geschreven. Dit museum is een van mijn favoriete musea in Parijs. Als ik in de lichtstad ben ga ik er altijd naar toe.
Waarom Parijs?
In de 19de eeuw werd de stad gezien als het centrum van de kunstwereld. Kunstenaars konden een opleiding volgen, gesprekken voeren over kunst met andere kunstenaars en niet in de laatste plaats ze konden hun werk exposeren (en verkopen) om zo internationaal door te breken.
De periode van 1789 en 1914 is ook niet onbelangrijk.
In deze periode reisden ongeveer 1136 Nederlandse kunstenaars naar Parijs om er voor een langere tijd te verblijven. Voor de komst van de trein in 1835 duurde een reis vanuit Nederland gemiddeld vijf dagen per postkoets.
Het was een barre tocht, waarbij vaak twee dagen en twee nachten achter elkaar werd doorgereden. Vanaf 1847 kon met vanaf Amsterdam en Rotterdam met de trein reizen en dan met de boot naar Antwerpen en vandaar weer met de trein naar Gare du Nord.
Van de 1136 Nederlandse kunstenaars was maar 6 procent was vrouw. Een van de vrouwen was Henriette Geertruida Knip.
Op internet vond ik de volgende informatie. Knip reisde in 1802 naar Parijs en kwam onder de hoede van Gerard van Spaendonck. In 1824 keerde ze voor even weer terug naar de lichtstad. Dit keer om les te nemen bij Jan Frans van Dael, een leerling van Van Spaendonck.
Haar schilderij, de enige uit een vrouwelijk hand, Stilleven met rozen, lelietjes van dalen en fruit (1834) is te zien in de tentoonstelling.
Voor de zekerheid heb ik dit feitje nagevraagd bij curator Edwin Becker. Jammergenoeg klopte het.
Phillip van Bree heeft het Interieur van het atelier van Jan Frans van Deal aan de Sorbonne (1816) geschilderd. Een leuk weetje: de bloemen op het tafeltje links zijn kunstbloemen die Van Dael in glazen kastje bewaarde. De deur rechts leidde naar de tuin, waar de kunstenaar bloemen en vruchten kweekte.
Foto: Vereniging Rembrandt
Gerard van Spaendonck woonde in Parijs in de periode van 1769 tot en met 1822.
Hij was bekend om zijn botanica en bloemstillevens. Als tekenmeester gaf hij les aan jonge vrouwen die in hun vrije tijd schilderden tot hun huwbare leeftijd.
Naar zijn schilderij Bloemen in een albasten vaas en vruchten op een marmeren blad (1781) kan ik uren naar kijken. Ik vind het zo ontzettend mooi!
Ary Scheffer woonde in Parijs tussen 1811 en 1858.
Toen ik het Zelfportret op 43-jarige leeftijd van Ary Scheffer zag schrok ik. Ik kon mijn ogen niet geloven dat ik dit schilderij in levende-canvas zag. Vorig jaar was ik aan het struinen op internet over ‘zelfportretten in de schilderkunst ?”. Ik kwam toen het zelfportret van Scheffer tegen. Ik kende hem toen nog niet.
De Nederlandse kunstenaar was een van de kunstenaars die gevraagd werd om stukken te schilderen die bestemd waren voor het museum van de Franse geschiedenis van het paleis van Versailles.
Johan Barthold Jongkind was in Parijs van 1846 tot 1890.
Jongkind is een van mijn favoriete kunstenaars omdat hij op eigen krachten, zonder dat hij bij officiële (Franse) kunstwereld hoorde naam maakte. Hij werd vrienden met kunstenaars die hem mogelijkheden (opleiding, atelierruimtes, geld en verkoop van zijn werk) gaven zodat hij kon werken.
Op de onderste foto: Uitzicht op de Notre Dame de Paris vanaf de Quai de la Tournelle , 1852.
Frederik Hendrik Kaemmerer verbleef in Parijs van 1865 tot 1902.
Als jongetje van twaalf volgde hij tekenlessen aan de Haagse Koninklijke Academie. De kunstverzamelaar Edward Levien Jacobson was onder de indruk van zijn schilderstijl en adviseerde Kaemmerer om naar Parijs te gaan. Jacobson zocht contact op met Van Gogh in Parijs. Die op zijn beurt een opleiding regelde in het atelier van Jean-Leon Gerome, een van de beroemdste salonkunstenaar van zijn tijd.
Op de foto: Een doop tijdens het Directoire (1878)en Herfstbladeren (1876).
George Hendrik Breitner verbleef van mei tot november 1884 in de lichtstad.
In 1882 leert Breitner Van Gogh in Den Haag kennen. Samen slenteren ze door de volksbuurten van de stad en Scheveningen op zoek naar levensverhalen. Beiden maakten in deze periode tekeningen van wasvrouwen en het straatleven.
Na zijn terugkeer schilderde hij in 1884 Ballerina. Vermoedelijk had hij het werk van Edgar Degas in Parijs gezien.
In datzelfde jaar werd hij lid van de kunstenaarsvereniging Pulchri Studio in Den Haag en exposeerde er. In Amsterdam was zijn werk te zien bij de kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae.
Kees van Dongen verbleef van 1899 tot 1916 in Parijs.
“Ik woon heel hoog, erg plezierig gezond en werk veel” schreef Van Dongen aan zijn vriend Chris Addicks in een brief(schets & brief 6 december 1900). De kunstenaar woonde op een zolderverdieping die hij na een poos ook al atelier inrichtte.
Totaal verrast was ik zag dat de bovenstaande schilderijen (links) van Van Dongen in 1906 geschilderd zijn.
Dit zou dus betekenen dat Jan Sluijters zijn inspiratie voor Bal Talbarin (foto rechts Stedelijk Museum -1907) vermoedelijk komt van een van deze schilderijen. Ongelofelijk toch?
Nu ik de tentoonstelling Mata Hari: de Mythe en het Meisje in het Fries Museum heb gezien vermoed ik dat deze hindoedanseres (1900 – 1909) misschien wel de beroemde danseres voorstelt.
Wat denk jij? Het zou zomaar kunnen.
Et le dernier, mais non le moindre Mondriaan en Van Gogh.
Mondriaan verbleef van 1912 tot 1914 in Paris en Van Gogh van februari 1886 tot februari 1888.
Op 39-jarige leeftijd ging Mondriaan voor het eerst naar Parijs. Landschap met bomen (1913) is een van de eerste schilderijen die Mondriaan in Parijs maakte.
Een van de redenen voor Van Gogh om naar Parijs te vertrekken was om zijn schilderijen te verkopen. Daarnaast wilde hij ‘nieuwe kunstkennis’ opdoen. Helaas verkocht hij niets en het stadsleven maakte hem letterlijk moe. Met zijn laatste krachten vertrok hij naar Arles. Op de foto: Zelfportret, 1887.
De tentoonstellingsaffiche is dit keer niet te missen. Een vrouw met een diep uitgesneden blauwe jurk tegen een rode achtergrond. Waar je ook bent, het valt op!
Het schilderij De blauwe japon (1911) is het werk van Kees van Dongen en de geportretteerde is zijn vrouw Guus. Het is geïnspireerd op de werken van de Franse fauvisten; die krachtige felle kleuren gebruikten.
Wat vond ik van de tentoonstelling?
Ik eindig met een beschrijving van Ary Scheffer door H. de Grote (1860) als antwoord: “Hij is van Nederlandse afkomst, maar voelt zich Frans”. Daarmee is alles gezegd.
Mustsee!
Breitner bezocht nog verschillende keren Parijs na 1884. In 1900, zijn laatste reis, nam hij zijn fotocamera mee. Hij fotografeerde vooral paarden. Deze dieren en het straatleven van Parijs bleven een levenslange inspiratiebron. De foto’s (bovenste foto) zijn een absolute mustsee!
De tentoonstelling ‘Nederlanders in Parijs – 1789 – 1914′ is te zien tot en met 7 januari 2018.
Voor meer informatie kijk op: Van Gogh Museum.
Bij de tentoonstelling Nederlanders in Parijs 1789-1914 verschijnt een rijk geïllustreerde catalogus in een Nederlandse en Engelse editie. Uitgeverij THOTH, 272 pagina’s, paperback € 29,90 – ISBN 978 90 6868 741 5
Fijne avond,
Liefs,
Sandra
NB: Zowel de tekst als foto’s zijn eigendom van kunstkieken.nl en met toestemming van het Van Goghmuseum fotografeerd. De afbeeldingen van deze blog mogen niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze.
