De zaak Saul en David

Het schilderij Saul en David dook voor het eerst op in 1830 op een veiling in Parijs.  Maar wie was de kunstenaar?

Het bleef toen jaren in de handel. In 1898 schitterde het schilderij op een Rembrandt tentoonstelling in Amsterdam, toen nog in handen van een kunsthandelaar. De directeur van het Mauritshuis, Abraham Bredius, was op slag verliefd en kocht het schilderij met zijn eigen geld. Voor hem bestond er geen twijfel dat het hier om een van de belangrijkste schilderijen van Rembrandt ging.  Na zijn dood in 1946, liet Bredius het schilderij na aan het museum.

Op het schilderij zijn twee figuren te zien.

Links zit koning Saul, die een kleurrijke tulband draagt en een speer vasthoudt. Hij droogt zijn tranen aan een gordijn. Rechts, zie je David die op een harp speelt.

In de jaren 1960-1970 werd het oeuvre van Rembrandt opnieuw bekeken.

Horst Gerson (een Rembrandtspecialist) had veel gezag in  die tijd en schreef veel schilderijen van Rembrandt af, zo ook Saul en David. Sindsdien doemt telkens de vraag op: is het schilderij van Rembrandt? Om  die vraag te beantwoorden besloot het Mauritshuis in 2007 het schilderij opnieuw te onderzoeken en te restaureren.

Het onderzoek had veel weg van een Crime Scene Investigation.

Zo bleek het schilderij tussen 1830 en 1869 in twee stukken te zijn gesneden en later weer in elkaar gezet met een extra stuk stof.  Bij David is er rechtsboven een stuk stof (daarop zijn handen te zien) toegevoegd ter vervanging van een ontbrekend stuk. Dit derde stuk stof is afkomstig van een oud schilderij portret van aartshertogin Isabella Clara Eugenia van Anthony van Dyks.  De drie stukken stof zijn aan elkaar gezet met een getande naad. Het schijnt dat je dit nooit tegen komt bij restauraties van oude schilderijen.

Restauratie van Saul and David – Ivo Hoekstra

Uit het onderzoek blijkt ook dat het huidige schilderij uit 15 verschillende stukken stof bestaat.

Het schilderij blijkt oorspronkelijk een ander formaat te hebben gehad. Veel groter. Aan onderkant van het schilderij ontbreekt het meeste. In de tentoonstelling wordt een 3D reproductie van het oorspronkelijke maat getoond. Het leuke daarvan is dat de getande naad daarop voelbaar is.

Een andere vraag waar het restauratieteam zich over moest buigen is of er überhaupt een gordijn te zien is op de schilderij.

Deze was namelijk zwaar en donker overschilderd. Door twee nieuwe onderzoektechnieken die bekend staan als MA-XRF (macro X-ray fluorescene analysis) bleek dat het gordijn wel degelijk bestond en onderdeel was van het schilderij.

At last but not least. Is de maker van dit schilderij Rembrandt? Kan de eer aan hem toegeschreven worden?

Jazeker, het  Mauritshuis heeft een van zijn beroemdste Rembrandt terug. Bredius had toch gelijk. Het schilderij mag met recht een van de belangrijkste werken van Rembrandt genoemd worden.  Zeker nu , na een restauratie van bijna 8 jaar.

 Ik heb nog nooit zo een kleine maar vooral bijzondere voorstelling gezien.

Klein in de zin van dat de tentoonstelling bestaat uit het gerestaureerde doek met  zes bruiklenen (drie schilderijen, twee tekeningen en een prent) en een 3D reconstructie van het oorspronkelijke formaat van het schilderij.

De tentoonstelling lijkt klein van opzet maar er is ontzettend veel te beleven. In  de expositie krijg je antwoord op de vier onderzoeksvragen van het restauratieteam. Heel interessant als je het mij vraagt.

Tot wanneer?

Rembrandt? De zaak Saul en David is een tentoonstelling over wetenschappelijk onderzoek en restauratietechnieken en is vanaf 11 juni aanstaande te zien.  Leerzaam, bijzonder boeiend; een absolute must see!  Dit was de bijzonderste pers-preview ooit!

Voor meer informatie Mauritshuis.

Liefs,

Sandra