Borstportret van een oude man & Minerva – Rembrandt

Ken je The Leiden Collection opgericht door Thomas S. Kaplan?

Thomas S. Kaplan (1962) begon pas na zijn veertigste met het verzamelen van kunst. Zijn passie gaat uit naar Rembrandt. In het Metropolitan Museum in New York zag Kaplan op achtjarige leeftijd Aristoteles met de buste van Homerus.

Samen met zijn vrouw Daphne Recanati Kaplan begon hij in 2003 met het verzamelen van fijnschilderkunst, historische- en allegorische kunst uit de Nederlandse Gouden Eeuw. In het begin kocht het stel soms één schilderij per week. De focus van zijn verzameling ligt op de school van Rembrandt en zijn tijdgenoten.

Binnen een jaar richtten ze The Leiden Collection op, genoemd naar de geboorteplaats van Rembrandt. Inmiddels bestaat de  collectie uit meer dan 250 schilderijen.

In deze blog laat ik je twee schilderijen, met een bijzonder verhaal, zien uit The Leiden Collection. Ik zag ze in de tentoonstelling Rembrandt en Tijdgenoten in het H’ART Museum.

The Leiden Gallery is inmiddels gesloten omdat de kunstwerken voortdurend in bruikleen zijn bij musea. In een interview zei Kaplan dat hij een privémuseum niet uitsluit. Ik wacht met smart op het moment ‘van aankondiging’.

Ik begin meteen met Rembrandts, voor zover bekend, kleinste werk; Borstportret van een oude man met baard. Hij schilderde deze kort nadat hij in Amsterdam kwam wonen.

Dit schilderijtje heeft een afmeting van 10.6 x 7.2 centimeter. Het pas dus gewoon in je hand! Het is gemaakt van olieverf op papier. Rembrandt heeft het schilderij zelfs gesigneerd en gedateerd. Dit zou kunnen betekenen dat hij zijn werk als een ‘voltooid schilderij’ heeft gezien en niet als een ‘losse tekening of voorstudie van een olieverfschilderij’.

We zien een man op leeftijd met rimpels op zijn voorhoofd. Zijn lippen heeft hij uit elkaar. Het licht valt op zijn rechterkant van zijn gezicht en deze laat de krullen en baard ‘levensecht bewegen’ De man kijkt naar iemand buiten ons beeld.

Rembrandt schilderde in zijn hele carrière mensen op leeftijd. Deze ‘tronies’ (geen echte modellen) waren vaak een inspiratie voor zijn figuren die hij op historiestukken schilderde.

Het Mauritshuis in Den Haag wilde Borstportret van een oude man met baard in 1927 kopen, maar werd overboden door kunsthandelaar M. Knoedler & Co in New York. Knoedler verkocht het meteen door aan Andrew W. Mellon (1855 – 1937), voormalig Minister van Financiën van de Verenigde Staten.

Het schijnt dat Mellon dit schilderij overal mee naar toe nam en het op zijn bureau tentoonstelde. Hij liet er zelfs een speciaal (fluwelen) reiskistje voor maken, waar het schilderij zich nog steeds in bevindt zoals je op de foto kunt zien. Een bijzonder verhaal vind je niet?

Het schilderij Minerva in haar afstudeervertrek heeft altijd in verschillende privécollecties gezeten en daardoor was ‘zij’ zelden in tentoonstellingen te zien.

Een tijd lang werd zelfs getwijfeld of dit schilderij wel aan Rembrandt kon worden toegeschreven. Er werd gezegd dat het schilderij gemaakt was door Rembrandt en Ferdinand Bol.

In 1989 kwam eindelijk, na onderzoek van het Rembrandt Research Project, naar voren dat dit schilderij van niemand anders dan van Rembrandt kon zijn. De structuur van het weefsel van het canvas en weeffout bleken identiek te zijn aan die van het canvas van schilderij ‘Het feestmaal van Belsazar’ (1635) uit de collectie van het National Gallery in London.

Pas in 2001 (23 jaar geleden) kreeg het schilderij bekendheid door de tentoonstelling ‘Griekse goden en helden in de tijd van Rubens en Rembrandt in Athene en Dordrecht’ in het Dordrechts Museum. In 2002 werd het schilderij te koop aangeboden op TEFAF nadat er dikke lagen vergeelde vernis was verwijderd.

Minerva is de Romeinse godin van wijsheid en oorlog. Daarnaast wordt zij ook gezien als de godin van kunst, poëzie, ambachten en geneeskunde. Net als alle godinnen die Rembrandt heeft geschilderd heeft Minerva een vol, blozend gezicht met zware oogleden.

Rembrandt heeft Minerva ‘anders dan op een gebruikelijke manier afgebeeld’ namelijk als godin van de wijsheid en beschermheer van de kunsten’.

Ik vind ook dat het gezicht van Minerva iets heeft van het gezicht van Saskia op het Portret van Saskia in de gedaante van Flora (1635) uit de collectie van de Hermitage Museum in St. Petersburg.

KunstKijken? Dat kan hier: 2 x sec KunstKijken; Borstportret van een oude man en Minerva in haar afstudeervertrek – Rembrandt

Meer zien van collectie van Thomas Kaplan? Dat kan op The Leiden Collection.

Een hele mooie woensdag!

Liefs, Sandra