Zowel het schilderij als de titel op het affiche ‘Uit de Schaduw – Nieuw licht op Afrikaanse bedienden bij Weesper notabelen’ wekt meteen de nieuwsgierigheid bij mij.
“Waar zou de tentoonstelling over gaan?” was een vraag waarop ik een antwoord wilde. Om die reden ging ik afgelopen zaterdag naar Museum Weesp.
Rijke families lieten zich graag portretteren met hun Afrikaanse bediende.
Statusverhogend was het als je jezelf met prachtige kleding aan liet vastleggen samen met je bediende. Er zijn tientallen schilderijen met zulke taferelen bekend. Het idee dat eén van deze bedienden een directe voorouder van een (blanke) Nederlander zou kunnen zijn is het onderwerp van de tentoonstelling. Dat is nogal iets!
Het schilderij (1754) op het campagnebeeld (bovenste foto) is geschilderd door Anna Rosina von Lisiewska.
Daarop staat Amoena Sophia Frederica van Lowenstein-Wertheim-Virneburg-Limpurg-Sontheim samen met haar bediende Cocuamar Crenequie afgebeeld.
Op 5 februari 1754 wordt Cocuamar Crenequie gedoopt in Berlijn en krijgt als doopnaam Willem Philip Frederik.
Amoena was de echtgenote van hoofdofficier van Weesp. De heer Betram Philip Sigismund Albrecht graaf Van Gronsveld- Diepenbroick-Impel, heer van Wijngaarden en Ruigbroek.
In een andere tentoonstellingszaal van het museum vind dit schilderij dat ook door Von Liswieksa (rond 1740) geschilderd is.
Daarop staat Maria Wilhelmina Charlotte des Heiligen Romischen Reisches Rijksgavrin van Wartensieben met haar bediende afgebeeld. Zij was de moeder van de hoofdofficier van Weesp en schoonmoeder van de afgebeelde vrouw op het affiche.
Na het zien van de tentoonstelling moest ik aan het boek Bevrijd de slaven! Het verhaal van de eerste mensenrechtencampagne van Adam Hochschild denken
Het boek laat de verschillende kanten van de slavernij en de slavenarbeid zien. Aanleiding van het boek is het nieuws dat er 133 zieke slaven over boord waren gezet zodat de eigenaar de verzekeringspremie kon innen. Bij twaalf mannen van een drukkerij valt dit nieuwsbericht niet goed. Zij besluiten op 22 mei 1978 in een drukkerij in London een protest te organiseren voor de afschaffing van de slavernij.
Zo lees je in een hoofdstuk waarin een slaaf het ruim van het schip en de stank daarvan beschrijft. Terwijl in een ander hoofdstuk verteld word dat ‘eigenaren’ hun Afrikaanse bedienden leerden lezen en schrijven en lieten hun dopen.
Naast nare, staan er ook grappige feitjes in het boek. Zoals een nieuwsbericht uit The Times waarin staat dat de vrouw van een heer ervan door is gegaan met een zwarte bediende. Ik citeer:”Ze zei dat ze met geen enkel man wilde leven dan de zwarte’’.
Genoeg over het boek, we gaan naar de tentoonstelling.
Als eén van de laatste landen werd in Nederland op 1 juli 1863 de slavenarbeid en slavernij afgeschaft.
Sommige slaven waren ‘echt vrij’’ en andere bleven nog lang op de plantages in Suriname of bij hun voormalig eigenaar werken. De Nederlandse plantagehandelaren kregen voor elk vrijgelaten slaaf een bedrag van 300 gulden als schadevergoeding.
En de vrijgelaten slaven? Die kregen niks en moesten op eigen houtje een bestaan beginnen. Er is weinig over bekend. Of lijkt het maar zo?
In 1998 zoekt Annemieke Van der Vegt haar achternaam op het internet en ontdekt dat in haar stamboom een naam van een voormalig slaaf uit Afrika voorkomt.
Het jaar 2013 is het begin van Annemieke’s zoektocht naar haar familiegeschiedenis. Ze blijkt inderdaad een achterachterachterachter kleindochter te zijn van Christaan van der Vegt. Een voormalige slaaf, geboren rond 1743 aan de kust van de huidige Ghana en slaaf was van de Weesper burgemeester Abraham d’Arrest sr.
Op 9 oktober 1777 wordt Christiaan gedoopt in de Laurenskerk in Weesp.
Vanaf die dag wordt zijn naam Christiaan van der Vegt. Daarvoor werd hij Presto genoemd een naam dat door zijn ‘eigenaren’ was gegeven. Hij trouwt met een Weesp meisje, Catharina (Kaatje) de Bas en krijgt 10 kinderen met haar.
Op een verschoten foto ziet Annemieke de gelijkenis met haar overgrootvader (achterkleinkind van Christiaan) ze hebben dezelfde soort haar, dezelfde krullen. Die krullen zijn haar Afrikaanse DNA.
In de tentoonstelling worden er vier verhalen van vier Afrikaanse bedienden bij hun Weesper notabelen verteld.
Zo ook dit verhaal. Het verhaal van Hendrik Schimmel en zijn slaaf Amsterdam. Om eerlijk te zijn ben ik helemaal vergeten wat voor beroep (iets met jenever) Schimmel had omdat mijn aandacht naar zijn bijzondere verhaal ging.
Ondanks dat de slavernij nog niet was afgeschaft besluit Schimmel zijn slaaf Amsterdam vrij te laten zodat hij weer terug kon naar Curaçao.
Daarvoor laat hij een manumissie (vrijbrief) opstellen zodat Amsterdam niet opnieuw een slaaf zou worden en vrij man blijft op het Cariben. Een heel opmerkelijk verhaal omdat Hendrik Schimmel, als lid van de Raad van Politie op het eiland St. Eustatius de slavernij juist in stand hield.
Uit de Schaduw is een kleine tentoonstelling met een grote impact.
Wat ik zo mooi vind aan deze expositie is dat het niet negatief als positief beladen is. Het vertelt het verhaal van de Weesper notabelen en hun Afrikaanse bedienden. Aan de hand van documenten beleef je ‘hun gezamenlijke’ geschiedenis. Want dat is wat slavernij eigenlijk is een gezamenlijke historie. Want zonder het te merken heeft een blanke Nederlander een Afrikaanse voorvader en was zijn of haar voorvader geen slavendrijver.
Een minpuntje: er ontbreekt een afbeelding van beide Van der Vegt’s! Ik zou Christiaan wel willen zien.
De tentoonstelling Uit de schaduw. Nieuw licht op Afrikaanse bedienden bij Weesper notabelen is te zien tot en met 31 augustus 2017.
In het najaar komt het Haags Historisch Museum met de tentoonstelling Afrikaanse bedienden aan het Haagse hof. Het gaat dan om de bedienden Cupido en Sideron, zij waren afkomstig uit Curaçao en Guinee en werden cadeau gegeven aan stadhouder Willem V. van Den Haag. Het schilderij van het affiche word dan ook tentoongesteld.
Voor meer informatie: Museum Weesp. Zondag 7 mei 14.00 uur wordt een gedenkplaatje voor Christiaan van der Vegt onthuld.
Wil je weten hoeveel Afrikaans DNA Annemieke van der Vegt nu eigenlijk heeft? Of wil je weten waar Christiaan van der Vegt alias Presto vandaan komt? Kijk dan op www.hoeheettchristiaan.nl
Ik zeg wordt vervolg en een fijne avond,
Liefs,
Sandra
